Goruntu Bilimin sol yillardaki hizla gelismesinin sonucunda yepyeni is alanlari dogdu. Muhendisler, matematikciler, fizikciler, bilgisayarcilar aktif olarak film yapiminda calisirlarken, ressamler, mimarlar, fotografcilar da bilgisayar yazilimlarinin ve oyunlarin tasarimlarinda etkin rol oynuyorlar, internet siteleri tasarliyorlar. Yeni is alanlarinin dogmasiyla birlikte hem bilimi, hem de sanati bilen insanlara ihtiyac duyuluyor. Bu ihtiyaci karsilamak icin degisik universitelerde goruntu bilim master (visualization) programlari acilmaya baslandi. Muhtemelen pek yakinda lisans egitimi veren goruntu bilim bolumlerinin de dogdugunu tanik olacagiz.

Goruntu Bilim hic beklenmedik bir yerde; University of Utah'da, Bilgisayar Grafik adiyla dogdu. University of Utah Salt Lake City'dedir. Salt Lake City'yi Red Kit okurlari iyi tanir. Red Kit ne zaman batiya bir kervanla sefer yapsa yuvarlak sapkali ve siyah takim elbiseli resmedilen Mormonlarin kurdugu bu sehirden gecerdi.

Goruntu Bilim'in Utah'da dogmasi; Amerika'daki yerel guclerin merkezden bagimsiz olmasinin ve Amerikan Universitelerinin bir dalda yogunlasip, o dalda cok iyi olabilmesinin en guzel orneklerinden biridir. University of Utah altmisli yillarin ortalarinda bir bilgisayar bolumu acmaya karar verince; University of California at Berkeley'de cok kullanicili bilgisayar uzerine bir arastirma laboratuari yoneten aslen Utahli Davis Evans'a bolum baskanligi teklif edildi. Evans'in Berkeley'deki laboratuarinda etkilesimli grafik teknikleri de incelendigi icin; Evans konunun gelecekteki onemini hissedip yeni kurulacak bilgisayar bolumunu Bilgisayar Grafigi cevresinde olusturmayi planladi ve 1968'de Ivan Sutherland'i Harward'i birakip Utah'a gelmeye ikna etti. Ivan Sutherland kelimenin tam anlamiyla bir dahiydi. MIT'de Claude Shannon ve Steven Coons'un danismanligi altinda ilk etkilesimli grafik programi olan Sketchpad'i gerceklestirmisti. Harward'da ise ilk virtual reality (sanal gerceklik?) sistemini kurmus, ilk head mounted display'i (basa giyilen display?) tasarlamisti. Sutherland, kendi danismani Coons gibi, yetenekli ogrencileri fikir uretmeye motive etmekte de cok basariliydi. Evans ve Sutherland birlikte bir de sirket kurdular. University of Utah'ta grafikle ilginenlerin bir cogu bu sirkette calisarak pratik deneyimlerini gelistirme imkani buldular. Evans & Sutherland sirketi yetmisli yillarin baslarinda ilk grafik sistemlerini ve ilk ucus simulatorlerini uretti. Butun bunlara ek olarak; Evans ABD Savunma Bakanligi ve diger arastirma fonlarindan buyuk destekler bulmayi da basarinca Utah'da grafik arastirmalari icin cok verimli bir ortam dogmus oldu ve University of Utah'a grafikle ilgilenler doktora yapmak icin akmaya basladi.

Herhangi bir uc boyutlu grafik programina elini dokundurmus insanin karsisina hemen cikan iki kelime vardir: Gouraud ve Phong. Hem Gouraud, hem de Phong University of Utah mezunudurlar. Doktora tezlerinde bulduklari goruntu olusturma algoritmalari pek cok grafik donanimi ve yaziliminin belkemigini olusturdu. Sadece Gouraud ve Phong degil Bilgisayar Grafiginin efsanevi isimlerinin hemen hemen hepsi doktoralarini Evans & Sutherland'li University of Utah'dan aldilar. Okulun bazi mezunlari kendi sirketlerini kurarak grafik teknolojisi ve endustrisinin gelismesinde itici guc oldular. Ornegin Jim Clark. Clark doktorasini Utah'dan aldiktan sonra bir sure calistigi Standford Universitesindeki ogrencisi Kurt Akeley ile birlikte bilgisayar grafiginin bugunku yayginligina gelmesini saglayan Silicon Graphics firmasini kurdu. Clark ve Akeley'in buldugu grafik donanimlari Silicon Graphics sirketininin bugune kadar uc boyutlu grafik is-istasyonlari pazarinda rakipsiz olmasini sagladi.

Bir baska Utah mezunu, John Warnock da yazilim endustrisinde itici guc oldu. Warnock doktora ertesinde bir sure Xerox Palo Alto Arastirma merkezinde calistiktan sonra Charles Genscke ile birlikte Adobe sirketini kurdu. Adobe sirketini hatirlamasaniz bile sirketin meshur urunu Photoshop'u kullanmamis olamazsiniz. Warnock ayni zamanda PostScript dilini de yaratan kisidir. Sanirim Postscript'i de bilgisayardan herhangi bir dokuman bastiran herkes duymustur.

Yine Utah mezunu Ed Catmull ise film endustrisini derinden etkiledi. Catmull doktora sonrasinda sirasiyla New York Institute of Technology'in Bilgisayar Grafigi laboratuarinu, Lucas Film'in bilgisayar bolumunu, ve Pixar'i kurdu ve yonetti. Lucas Film'in bilgisayar bolumu bugun Industrial Light & Magic (ILM) olarak taniniyor. Jurassic Park ve Terminator gibi filmlerin bilgisayar effektlerini yapan firma dersem, ILM'in hangi firma oldugu daha kolayca akla gelebilir. Pixar'i anlatmak daha kolay. Toy Story (Oyuncak Hikayesi?) filmini yapan uc boyutlu animasyon sirketi Pixar.

Utah ekolu icinden universitelerde kalanlar onemli grafik bolumlerini yaratttilar. Ed Catmull ve Fred Park, New York Institute of Technology'nin; Henry Fush, University of North Carolina'nin; Ivan Sutherland, Jim Blinn ve Jim Kajiya, California Technology Institute'nin; goruntu bilimin onemli merkezlerinden biri olmasinda buyuk rol oynadilar. Jim Blinn upuzun boyu, uzun saclari, sakali ve de IEEE Graphics & Applications'in her sayisindaki kosesiyle goruntu biliminin neredeyse simgesine donustu. Bu yazi icin Blinn'in bir karikaturunu hazirladim. Karikatur Blinn'in grafige yaptigi bazi katkilari da iceriyor.

Aradan neredeyse otuz sene gectikten sonra bugun Utah eski onemini neredeyse tamamen kaybetmis durumda. Sutherland Utah'i terkedip bir donem California Technology Institute bilgisayar bolumu baskanligi yapti. Su anda Sun sirketinde baskan yardimcisi olarak calisiyor. Sutherland'in Sun sirketindeki sayfasindan su anda ne yaptigini okuyabilirsiniz.
http://www.sun.com/960710/feature3/ivan-profile.html
David Evans ise 1987'de vefat etti. Evans'in fotograflarini University of Utah bir koleksiyonda toplanmis. Bu koleksiyona da internet'ten ulasmaniz mumkun.
http://www.lib.utah.edu/spc/photo/p452/p452.html
Evans & Sutherland sirketi ise bugun gorece ufak bir grafik sirketi.

Yakinlarda elime Sutherland'in bir konusmasi gecti. 1973 yilinda Evans & Sutherland sirketi ilk grafik bilgisayarlardan birini satmis. Makinayi kullanmak icin grafik bilmek gerektiginden Sutherland bes derslik hizli bir grafik kursu vermis. 1973'deki bu konusmasinda Sutherland lisans duzeyinde grafik derslerinde anlatilan neredeyse butun konulari kapsamis. Video'yu seyrederken Sutherland'in aciklamalarindaki rahatligi gorunce bu bilgileri onun ve ogrencilerinin nasil igneyle kuyu kazar gibi ortaya cikarttiklarini cok daha iyi hissettim.

Ben videoyu seyrederken laboratuar'da ogrenciler Silicon Graphics'lerin basinda calisiyorlardi. Kimisi grafik programi yaziyor, kimisi Photoshop'la resim yapiyordu, kimisi Alias'la animasyon hazirliyordu. Hepsinin hayalinde ILM'de ya da Pixar gibi bir firmada is bulmak geciyordu. Sutherland'in kendi internet sayfasina koydugu su sozunu hatirladim, "Bilgi baskalariyla paylastiginizda daha cok kazandiginiz nadir bir seydir".